Leeuwen, heksen en kasten: een mierzoete kijkervaring.

Hieronder volgt een beschouwing van de film 'The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe'. Bevat dus weer belangrijke plotpunten. Alleen verder lezen als je dat niet erg vindt of de film al gezien hebt. Alleen op zoek naar een korte aanbeveling? Scroll dan naar beneden tot het gedeelte Kortom . De boeken Eigenlijk kun je niet om de boeken heen, wanneer je dit 'fenomeen' bekijkt. Maar zoals wel meer van oorsprong Nederlandse mensen was ik niet bekend met de literaire variant van dit verhaal. Nouja, wel ermee bekend, natuurlijk, maar niet meer dan dat. In m'n latere leven als fantasy-liefhebber had ik weleens van de boeken gehoord en ten tijde van de hele Tolkien-hype kwam Lewis als tijdgenoot en vriend met z'n boeken weleens langs in de beschouwingen. Zelfs als dat niet zo was geweest, dan was ik in de aanloop naar deze filmrelease wel met de boeken geconfronteerd. Maar ik heb ze niet gelezen en ben dus zeker niet opgegroeid met het verhaal. Volgens mij is de halve angelsaksische wereld echter wél met het boek opgegroeid, en ik vermoed dat die ervaring (of het gebrek eraan) de beschouwing van de film in elk geval kleurt. Bij voorbaat is nu dus in elk geval duidelijk met welke 'bril' ik de film bekeek. Visueel feest Ten eerste moet ik zeggen dat het geheel er fantastisch uitzag. Ik hikte wat aan tegen de vermoede 'zuurstokkleurtjes', maar dat viel alles mee. Het grimmige realisme van de Lord of the Rings films (waarmee de film regelmatig vergeleken is) is natuurlijk nergens te bekennen, maar het uiterlijk en het gevoel van de film is eerder magisch en sprookjesachtig dan mierzoet. De acteerprestaties zijn in het algemeen ook heel aardig. De jonge acteurs en actrices kwijten zich goed van hun taak en dat is toch niet altijd zomaar een gegeven bij kinderen. Ook de verkleede mensen zien er fantastisch uit. De 'fauns' zijn prachtig gemaakt, en de wapens en wapenuitrustingen zijn van Lord of the Rings kwaliteit. De CGI personages (vooral de bevers en natuurlijk Aslan) zijn heel aardig, maar niet perfect. Aslan is een machtige creatie, en is oogstrelend, maar een kleine zweem van CGI blijft toch over het figuur hangen. De bevers zijn nog minder geslaagd en lijken uit een Pixar-film gelopen. Erg mooi, met een goede uitstraling, maar overduidelijk een product dat uit de computer is komen rollen. Mag dat de pret drukken? Nee, al met al is Narnia een visueel spektakel dat aan alle kanten degelijk in elkaar zit. Versnellingen Ik vermoed dat de film een getrouwe verfilming is die de fans van het boek zal plezieren. Ik weet dat als niet-lezer natuurlijk niet zeker, maar met dat idee liep ik de zaal uit. Ik denk dan ook dat de kritiek die ik op het verhaal zelf heb, meer een kritiek op het bronmateriaal is en niet zozeer kritiek op de verfilming daarvan. Kritiek? Ja, laat ik het daar eens over hebben. Uit een verhalend oogpunt vind ik Narnia namelijk niet erg sterk. Het begin van de film zit goed in elkaar, de eerste stappen in de wonderlijke nieuwe wereld, via de kledingkast, zijn prima weergegeven en de personages krijgen wat aandacht. Maar eenmaal in Narnia gaat het mis. Het verhaal gaat in een aantal versnellingen, zonder de wonderbaarlijke wereld echt te verkopen, of verschillende opties te dichten. De kinderen trekken bijvoorbeeld het land in, maar nemen geen moeite om hun terugweg te markeren of te onthouden. Na afloop lijken ze de 'uitgang' per ongeluk te vinden. Op z'n minst vreemd, maar slecht een klein puntje in een taart vol bredere kritiek. Zo is het een groter probleem dat het personage van Aslan, dat toch een cruciale rol in de film speelt, nauwelijks uit de verf komt. De film doet moeite om duidelijk te maken dat Aslan fantastisch, geweldig, over-the-top bijzonder is...maar de uiteindelijke ontmoeting stelt teleur. Het is een grote leeuw die anderhalve zin uitspreekt en met semi-wijze maar verder vrij lege woorden de kinderen inpalmt. Wanneer hij zichzelf opoffert voor het grote goed kennen we hem nauwelijks. Als kijker heb je nog helemaal niks met het personage, omdat je nooit de kans hebt gekregen te weten wat voor soort persoon Aslan is. Nooit wordt duidelijk waarom deze grote leeuw nou zo fantastisch is of hoe Aslan zulke blinde loyaliteit verdiend heeft. Eigenlijk is de manier waarop anderen op 'm reageren of over 'm speken alles waar de kijker het maar mee moet doen. De kinderen Bij de ontwikkeling van Peter tot wijze koning heb ik zo mijn vraagtekens. Hij krijgt een zwaard van de kerstman (!!!) en ineens is hij een held. Hij uit nog wel wat twijfels, hier en daar, maar die lijken voor de vorm of om de kritische kijker op het verkeerde been te zetten. Nergens een geloofwaardige verklaring waarom nu juist déze kinderen zo belangrijk zijn. Ze offeren zich op voor het grotere goed (aan de tafel praten ze met elkaar: we moeten blijven, Narnia heeft ons nodig!) maar wat hebben ze het land nu echt te bieden? Is de jongen een betere leider dan de generaal die er al was? Zijn de andere kinderen geniale strijders? Loopt de kleine Lucy tijdens de naderende veldslag niet eerder in de weg dan iets anders? De film biedt de kijker geen enkele reden waarom de kinderen slagen waar anderen faalden. Waarom is Lucy bijvoorbeeld belangrijk? Wat is haar rol? Wat draagt ze bij? Het enige dat ze kan doen is het flesje gebruiken dat ze van de kerstman (nogmaals: !!!) kreeg. Waarom was zij daarvoor nodig? Waarom kon niemand anders dat doen? Vergelijk (wederom) een Lord of the Rings. Daar is het duidelijk waarom juist Frodo de taak krijgt om de Ring te vervoeren. Hij is eerlijk, oprecht en het kwaad van de ring kan hem niet aantasten. Bovendien voegt hij iets toe, is hij nuttig. Er is niemand anders die het kan doen. Nooit heb je het gevoel 'waarom *hij* in vredesnaam?' en dat komt omdat het plot logisch vloeit en geen gekke aannames of sprongen maakt. In Narnia had ik het gevoel vanaf het begin al dat er weinig aanleiding was voor de gebeurtenissen zoals ze zich afspeelden en dat ging niet meer weg. De kinderen hadden geen speciale eigenschappen, geen vaardigheden, geen unieke karakterkenmerken die ze in de weegschaal legden om het resultaat te bereiken. Bovendien is Edmund de enige die een ontwikkeling ondergaat, en dat ligt er dan ook nog eens zo dik bovenop dat het nauwelijks nog interessant is. Die ontwikkeling is bovendien dan ook nog eens wat dubieus. De egoïstische jongen die z'n familie wil verkopen voor wat snoep komt tot inkeer. Maar waarom? Wat is er veranderd? Als hij naar de koningin toegaat, nadat de familie al even in Narnia is, is eigenlijk al duidelijk wat hij doet, ook voor hemzelf. Na dat verraad wordt hij niet netjes behandeld. Zou hij ook tot inkeer gekomen zijn als hij wél snoep had gekregen, of is hij slechts ontevreden? Als hij terugkeert, praat Aslan met hem, maar dat krijgen we niet te horen - een gemiste kans, het had diepgang aan beide personages kunnen geven. Daarna is alles koek en ei, zonder dat de film daarvoor (alweer) een geloofwaardige verklaring levert. Ook de relatie tussen Edmund en Peter is gek. In het begin van de film is de oudste broer ronduit een eikel tegen Edmund, maar dat lijkt zijn rol als bijna-heilige niet te deren. Ook later zijn de kinderen niet echt vriendelijk tegen de jongen. Een achtergrond die overigens wel erg dunnetjes is als verklaring voor het latere verraad en - toch wat inconsequent - totaal niet lijkt mee te spelen in z'n latere terugkeer naar het juiste pad. Ook de andere gebeurtenissen gaan snel. De kinderen leren met hun wapens omgaan, de oudste van het stel is ineens de nieuwe leider en voor je het weet zit je middenin een veldslag. Aslan ontdooit de bevroren mensen en uiteindelijk komt alles goed en zijn de vier koningen en koninginnen van Narnia. De film verkoopt de rappe ontwikkelingen nauwelijks. Het verhaal voelt losjes, dingen gebeuren omdat ze gebeuren, omdat het in het script (of boek) staat, niet omdat ze noodzakelijk zijn, dramatisch sterk of vanuit de personages bezien logisch. Afkeer van logica In de film trof ik een thematisch nare neiging, een afkeer van logica en redenatie. Het begint al als de kinderen met de professor zitten te praten over het verhaal van Lucy. Susan begint over logica, waarop de professor afkerend iets vraagt als "Wat leren ze jullie tegenwoordig op scholen?". Nou, nadenken en logica meneer, is daar soms iets mis mee? Blijkbaar wel, want de professor begint over geloven en familie, dat, wil hij maar zeggen, belangrijker is. Ook later wordt Susan weer terechtgewezen. Peter benadrukt dat ze teveel nadenkt en het lijkt duidelijk dat ze te logisch is. Het wordt uiteindelijk niet expliciet gezegd, maar het is overduidelijk dat de film dat ziet als een slechte eigenschap. Waarom wordt niet duidelijk, maar ik vind het een kwalijke zaak en een boodschap die we - volgens mij - liever niet aan kinderen willen geven. Christelijk? De christelijke inhoud van de film: er is al veel over gezegd en geschreven. De film zou het christelijke antwoord zijn op Harry Potter, het zou ronduit gesteund worden door de notoir rechtse christelijke gemeenschap in Amerika, de film zou vertoond worden in kerken en zou - volgens een recent artikel in het kerstnummer van Vrij Nederland - het eerste nieuwe product zijn van een christelijke stroming in Hollywood die als doel heeft om mensen via films te bekeren. Zoals gezegd had ik het boek niet gelezen en dus kon ik - tot nu toe - niet echt over oordelen over dergelijke uitspraken. Over de plek van de film in het christelijke apparaat kan ik dat nog steeds niet, want ik heb alleen de informatie die tot me komt via de media. Maar over de christelijke inhoud van de film zélf kan ik nu wel wat zeggen. Ik kom dan tot één conclusie: de rol van Aslan als een soort Jesus is pijnlijk duidelijk en ligt er wat mij betreft vreselijk dik bovenop. Wat subtieler had van mij wel gemogen. Ook andere thema's als opoffering en verraad lijken - gelukkig ietsje minder aan de oppervlakte - met een christelijk sausje overgoten. Op zich natuurlijk niet héél erg, want meer films hebben een boodschap en als die boodschap overeenkomt met mijn linkse en atheïstische kijk op het leven klaag ik daar ook niet over. In Narnia ligt die boodschap er echter dus veel te dik bovenop. Subtieliteit is een kunst die de film niet blijkt te beheersen. Mierzoet Afgezien van bovenstaande kritiek - een script dat niet altijd even natuurlijk aanvoelt, personages die nauwelijks lijken te ontwikkelingen, gebeurtenissen die de film niet goed 'verkoopt', de afkeer van logica en het christelijke sausje - was de film mij ook wat te zoet. Mierzoet, zelfs. Wist het visueel die valkuil netjes te ontlopen, qua verhaal en muziek valt het er onbeholpen in. De gebeurtenissen zijn lief, alles komt goed en iedereen is buitengewoon proper en netjes. Die zoete laag ligt er zo dik bovenop dat ik soms het gevoel had spontaan al het glazuur uit m'n tanden te verliezen. Ik snap dat Narnia een kinderfilm is, maar dat is geen excuus voor de manier waarop alles wordt neergezet. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de vroege Potter-films. Ook daar was het verhaal vriendelijk en zoetjes, maar nergens té. Het waren geen geniale films, absoluut niet, maar zo overdreven als hier was het ook niet. Het is opnieuw een kwestie van een gebrek aan subtiliteit en deed mij ouderwets aan (geen wonder: het boek is ook al best oud). Personages met een moreel kompas (eigenlijk heb ik een hekel aan die uitdrukking), daar is niets mis mee, maar deze film tilt dat concept naar een niveau die we al tijden niet meer gezien hebben. Misschien vinden sommige mensen het verfrissend in deze cynische tijden, maar ook hier was het niet slecht geweest als het script wat meer maat had weten te houden. Dit is uiteindelijk alles wat je bij een Disney-prodcutie vreest tegen te komen. Kortom Is de film dan waardeloos? Neehoor, dat zeker niet. Narnia is een visueel spectakel met mooie actie en een verder vrij aardig verhaal, maar het is in geen enkel opzicht geniaal of bijzonder, afgezien van de status die het boek in de loop der jaren in de angelsaksische wereld heeft opgebouwd. Er zitten veel punten aan die bij een kritische beschouwing niet overeind blijven. Voor een event-film valt het tegen, zeker na een aantal maal verwend te zijn met fantasy spektakels als de Lord of the Rings films of bijvoorbeeld de laatste film in de Potter-reeks. Bij die films haalt Narnia het helaas absoluut niet. Wat dan overblijft is een vermakelijke bioscoopervaring die misschien 'magisch' zal zijn voor kinderen of de fans van het boek die hun kindertijd kunnen herleven. Voor de rest van het bioscoopbezoekend publiek kan ik Narnia helaas geen must-see film of zelfs maar een echte aanrader noemen. Leuke eye-candy, maar geenszins memorabel, dus. Tweeënhalf van vijf sterren.