De Twintig Beste Films Van 2009.

Het filmjaar 2009 zit er weer op. En dus is het tijd voor de verplichte terugblik, inclusief lijstje met "beste films". Natuurlijk is zo'n lijst een inherent subjectief geval. Over smaak valt tenslotte niet te twisten (een meer onwaar spreekwoord bestaat overigens niet; want iedereen twist, continu, elke dag, over smaak) en smaak in films is daarop geen uitzondering. Bovendien is het lastig films met een breed scala aan onderwerpen, genres en bedoelingen naar tevredenheid te rangschikken. Eindigt een comedy-met-politiek-engagement als In The Loop boven of onder het rustige, indrukwekkende drama Goodbye Solo? De eerste kent een waanzinnig goed script; de tweede weet diep te raken. En eindigt de uitstekend geslaagde crowd-pleaser Slumdog Milionaire boven of onder de kleine, verrassend sterke en overtuigende tragikomedie The Visitor?

En dan zijn er nog de films met délen die steengoed zijn. Moet het prachtige, indrukwekkende begin van Pixar's Up – dat hordes mensen moeiteloos tot tranen wist te roeren – reden genoeg zijn om de film regelrecht de top 10 in te lanceren? Of laten we de minder briljante – maar nog steeds niet slechte – rest, waarin de film verwerd tot 'gewoon weer' een Pixaranimatie (inclusief verplichte schattige beestjes), ook meewegen? Moet de geslaagde, opzwepende herintroductie van Star Trek – met de wellicht sterkste eerste tien minuten die ik in 2009 zag – de film tot grote hoogtes katapulteren, of laten we de gapende plotgaten in de tweede helft van de film winnen van de vele iconische momenten die het script er in twee kort lijkende uren weet uit te persen?

Het zijn allen vragen waar alleen met flink wat gevoelswerk en gissen een nog-immer-niet-sluitend antwoord op te geven valt. Het resultaat laat zich hieronder teruglezen. Kortom: hier zijn de – in mijn ogen – beste twintig films van het afgelopen jaar. Geordend van plek twintig tot plek één, om met de beste te eindigen (en om de spanning er nog even in te laten). En hoewel ik nog altijd twijfel over de relatieve volgorde van een aantal films in deze lijst, denk ik dat ik met enige zekerheid kan zeggen dat het kijken van elke genoemde film de moeite meer dan waard is. Dus: alvast veel lees- en (als deze lijst zijn doel een beetje dient) vooral ook veel kijkplezier.

(Waarschuwing: Bij elke film wordt doorgelinkt naar de trailer. In een aantal gevallen geeft de trailer grote delen van het plot weg. Kijk dus op eigen risico, als je de betreffende film nog niet hebt gezien).

20. Sunshine Cleaning

'Van de producers van Little Miss Sunshine', is de zin waarmee deze film in de markt werd gezet. Pure onzin, natuurlijk, want producers hebben creatief over het algemeen weinig tot niets in de melk te brokkelen. Des te verrassender dan, dat Sunshine Cleaning tóch in de verte iets wegheeft van dé arthouse-light hit uit 2006. Sunshine Cleaning vertelt het charmante, ontroerende en tikje vieze verhaal van een moeder die, samen met haar zus, crime scènes gaat schoonmaken om nog enigzins rond te kunnen komen. Verrassend leuk en authentiek. (Link naar trailer.)

19. Transsiberean

Onderhuidse spanning, onverwachte wendingen, verwarde identiteiten, onvermoede motivaties en spontane uitbarstingen van geweld. Maakt Hitchcock stiekem nog films? Nee, Transsiberian is de nieuwe van Brad Anderson (bekend van The Machinist) en is zo’n film waarbij het goedbeschouwd jammer is dat je als kijker van te voren al iets van het plot weet. Daarom vertel ik niet meer dan dat deze film, die speelt tijdens een treinreis, de beste thriller van het jaar is. Laat je meeslepen! (Link naar trailer.)

18. The Escapist

Het is je vergeven als je na vele geslaagde gevangenisfilms en het voormalige succes van televisieseries als Prison Break en Oz een tikje huiverig staat tegenover wéér een gevangenisdrama. Dit Britse product is echter meer dan de moeite van het kijken waard. The Escapist is een groezelig ogende film met een intelligent script en een aantal bevreemdende plotwendingen. Maar bovenal is het de beste ontsnappingsfilm in jaren. Vergeet gemakkelijke kost als Prison Break en duik een avondje kostenloos de bak in, om er rijker weer uit te komen. (Link naar trailer.)

17. Frost/Nixon

Een hele film over een politiek interview. Dat zou nog weleens saai kunnen worden. En dan is de regisseur ook nog eens Ron Howard, die (hoewel hij vele uitstekende Hollywoodproducties op zijn naam heeft staat) nou niet persé het meest vernieuwende ouvre aan de dag kan leggen. Des te verrassender dus dat hij van Frost/Nixon naast een belángrijke film (de teloorgang van Nixon en diens publieke boetedoening na het pardon van opvolger Gerald Ford is nog altijd relevant voor kijkers van nu) ook een héle leuke weet te maken. Frost/Nixon kijkt als een boksfilm, waarbij de twee hoofdpersonages vechten met woorden en vernuft. Buitengewoon geslaagd. (Link naar trailer.)

16. Precious

Wie de trailer van Precious kijkt – over het verschrikkelijke leven van een voor-de-tweede-maal-zwanger, mishandeld, zestienjarig meisje met extreem overgewicht uit de achterstandsbuurten van New York – kan vermoeden dat hij of zij te maken heeft met een overmatig sentimenteel equivalent van een waargebeurd-verhaal-op-RTL4. En hoewel de film weldegelijk de grenzen van dat genre benadert en niet bang is de tranen op momenten rijkelijk te laten vloeien, blijft het grotendeels aan de juiste kant van de grens. Het resultaat is een prachtig, indrukwekkend levensverhaal dat ondanks de vele inktzwarte momenten de kijker ook de mooie kanten van het leven toont. Hoofdrolspeelster Gabourey Sidibe overtuigt en zelfs Mariah Carey blijkt tegen alle verwachtingen in te kunnen acteren in haar kleine – maar belangrijke – rol. Als je tegen het hoge Oprah Winfrey-gehalte kan, is Precious één van de mooiste films van het jaar. (Link naar trailer.)

15. Up

Eén scène aan het begin van Up – waarin het leven van Ellie en Carl in versneld tempo voorbij komt – vormt dé scène van 2009. De geanimeerde creaties die uit de computers van Pixar zijn komen rollen, tonen daarin meer menselijkheid dan het gros van alle échte performances van dit jaar. Vele kijkers werden al in de bioscoopzaal in luttele minuten effectief tot tranen geroerd en eenieder die niets voelt bij Up is aan een verlenging van zijn bewijs van menselijkheid toe. Het is dan ook jammer dat Up daarna verwordt tot 'gewoon' een goede kinderfilm, inclusief grappige en enge hondjes, een schattig jongetje en – het concept is natuurlijk enorm sterk – een huisje dat door balonnen gedragen de wereld afreist. Up zet je aan het denken hoe een pixarfilm die géén rekening hoeft te houden met de kleintjes eruit zou kunnen zien, maar behoort ook in de huidige toestand moeiteloos tot de beste twintig films van het jaar. (Link naar trailer.)

14. Star Trek

De eerste tien minuten van Star Trek vormen de sterkste filmopening van het jaar. Een ijzingwekkend, overtuigend in beeld gebracht ruimtegevecht, laat de adrenaline door je keel gieren terwijl zich tussen al het geweld door ook een klein, persoonlijk verhaal afspeelt. Deze nieuwe Trek kan zich in die minuten meten met de beste uit de geschiedenis: Star Trek II: The Wrath of Kahn. Emotioneel, spannend en inventief. Gelukkig weet Abrams ook in de rest van zijn herinterpretatie van deze klassieke sciencefiction franchise genoeg vuisten-in-de-lucht momenten te creëren. Star Trek is een visueel overtuigend, op-het-puntje-van-je-stoel-zitten-en-genieten spektakel. Koppel daaraan de heerlijke, bombastische, ouderwets goede soundtrack en je hebt het recept voor dé sciencefictionfilm van het jaar. Daarom is het extra jammer dat een aantal minpunten op de valreep toch nog wat roet in het eten gooien: zo zijn de sprongen van het script niet altijd even logisch (hoe de geschorste kadet Kirk het bijvoorbeeld uiteindelijk tóch tot kapitein van de Enterprise schopt, is ronduit onovertuigend), lijkt de nieuwe Chekov met zijn dikke Russische accent eerder een parodie van het klassieke personage dan een herinterpretatie en blijft de vraag waarom Abrams in vredesnaam een kleine comedy-alien in z'n film heeft gestopt in deze post-Jar-Jar-Binks-wereld een volkomen raadsel. Ondanks die minpunten, is deze nieuwe Star Trek niet alleen de beste Trek sinds First Contact uit 1996, maar ook één van de meest overtuigende blockbusters van het jaar. (Link naar trailer.)

13. Doubt

Dat Doubt gebaseerd is op een toneelstuk is overduidelijk. Veel van de 'grote gebeurtenissen' vinden van het scherm af plaats en er wordt vreselijk veel gepraat. Maar: dat is natuurlijk helemaal niet erg. Het past zelfs wel bij deze ingetogen film over – de titel zegt het al – twijfel. Heeft Father Brendan Flynn – een ijzersterke rol van de altijd goede Philip Seymour Hoffman – nu wél of géén ontucht gepleegd met een jonge misdienaar? Het draait in Doubt niet om het ántwoord op die vraag, maar om de spanningen die het bestaan van die vraag oproept tussen Flynn en ijzeren dame Sister Aloysius Beauvier, gespeeld door een onnavolgbaar goede Meryl Streep. Met haar slim gefilmde opkomst – ze glijdt in vol zwart ornaat, haar gezicht niet zichtbaar, langs de kerkbankjes en deelt links en rechts een corrigerende tik uit – straalt ze direct een strenge, angstaanjagende air uit, die haar de rest van de film niet meer verlaat. Doubt gaat over onuitgesproken zaken, die tussen de regels door spelen en het script laat dan ook veel details over de personages aan de eigen invulling van de kijkers over. Het gevolg is een aansprekende, indringende film die de kijker ook na de aftiteling nog bezig zal blijven houden. (Link naar trailer.)

12. District 9

Het ligt bij District 9, een sciencefictionfilm over buitenaardse wezens die als vluchtelingen stranden boven Johannesburg en daar in een soort ghetto (het titulaire negende district) moeten leven, héél erg voor de hand om over de apartheid te beginnen. Toch is – ondanks de overduidelijke parabel – District 9 in de eerste plaats vooral een hele effectieve scifi/actie-film. Vol (bloederige) actiescenes, loslatende nagels, uitvallende tanden, spannende shootouts en ontploffende lichamen en met prachtige, overtuigende special effects. Bovendien is het verhaal van hoofdpersonage Wikus Van De Merwe, werkzaam voor een soort privé-VN, indringend en aangrijpend. Verfrissend is dat in District 9 (bijna) niemand helemaal goed of slecht is. Het maakt het geheel een realistischere kijkervaring en zorgt ervoor dat niet de smerige scènes, maar de handelingen van de personages, je na afloop met een ongemakkelijk gevoel achterlaten. (Link naar trailer.)

11. Milk

Milk vertelt het waargebeurde verhaal van de eerste homofiel die het in Amerika tot een gekozen ambt schopte – om daarna vermoord te worden. Het is een film die, in tijden waarin in Amerika het recht om te trouwen voor homo's nog héél ver weg lijkt en waarin over de hele wereld homo's gehaat, gediscrimineerd en mishandeld worden, jaren na het gebeurde nog even relevant is als toen. Maar meer nog dan de politieke noodzaak, schotelt Milk ons een aangrijpend verhaal voor waar je je als kijker gemakkelijk in kunt verliezen. Geholpen door de uitstekende rol van Sean Penn als Harvey Milk, is Milk uiteindelijk dé biopic van het jaar geworden. Een film die in elk ander filmjaar met gemak de top 10 had gehaald. (Link naar trailer.)

10. The Wrestler

Het succes van The Wrestler laat zich simpel omschrijven: Mickey Rourke. Hij maakt met een intense, overtuigende performance van worstelaar Randy 'The Ram' Robinson een breekbaar, tragisch personage. Veel critici vergeleken de val van The Ram met het échte levensverhaal van Rourke en wellicht is dat inderdaad de reden dat Rourke zo moeiteloos de huid van de gevallen worstellegende ingleed. Hoe dan ook: The Wrestler is een sentimenteel, tijdloos en bovenal menselijk verhaal geworden. Inclusief bloederige worstelscènes. Wat wil een mens nog meer? (Link naar trailer.)

09. The Hurt Locker

Eigenlijk speel ik vals door The Hurt Locker hier in mijn top 10 te plaatsen. De film kende – om onbegrijpelijke redenen – dit jaar namelijk geen release in Nederland. Bij onze zuiderburen draaide de film echter gewoon in de bioscoop, dus besloot ik dat als voldoende reden te beschouwen om niet tot de DVD release in 2010 te hoeven wachten om 'm aan te kunnen raden. The Hurt Locker is namelijk dé actiefilm van het jaar. Het is een adrenaline-giert-door-je-lichaam, hap-naar-adem spannend spektakel over een bommenopruimingseenheid van het Amerikaanse leger in Irak. "Oh nee, niet wéér iets over Irak", hoor ik je nu denken. Maar: wees niet bang. The Hurt Locker blijft verfrissend genoeg gespeend van politieke statements. In plaats daarvan is het een indringend, tijdloos document geworden over oorlog in zijn algemeenheid. Als persoon die dit veilig vanachter een computerscherm tikt in een land dat niet in oorlog is, kan ik er eígenlijk niet over oordelen, maar: ik heb het vermoeden dat The Hurt Locker de ervaring van deelnemen aan een moderne oorlog beter spiegelt dan welke andere grote film dan ook. Als je denkt dat pulpfilms als Transformers: Revenge of the Fallen of 2012 – hoe amusant hun slechtheid ook is – een achtbaanrit vormen, geef dan The Hurt Locker eens een kans. Een wereld van verschil. (Link naar trailer.)

08. In The Loop

Het script van politieke satire In The Loop is de slimste, sterkste en meest hilarische van het jaar. De hoeveelheid rake, scherpe one-liners, ware observaties en geslaagde komische situaties zijn niet op één hand te tellen. Bovendien kent de film een cast vol ervaren, sterke comedyacteurs die zich moeiteloos naar hun rollen schikken (de film komt voort uit de Britse televisieserie The Thick Of It en deelt daar scriptschrijvers, personages en acteurs mee, die daardoor al uitstekend op elkaar ingespeeld zijn). Het resultaat is de beste comedy van het jaar, die tussen neus-en-lippen door ook nog eens op vernuftige wijze verschillende politieke praktijken aan de kaak stelt door ze tot belachelijke proporties uit te vergroten. (Link naar trailer.)

07. Goodbye Solo

Goodbye Solo is één van die kleine, onafhankelijke films die met gemak aan je voorbij zouden kunnen gaan. In dit geval zou je daar echter één van de beste films van het jaar mee missen. De film vertelt het verhaal van taxichaffeur Solo – een zeer sympathieke rol van relatieve nieuwkomer Souleymane Sy Savane – die op een dag een passagier heeft die hem vraagt om hem over een aantal dagen naar een hoge berg in een park te rijden (vermoedelijk om zelfmoord te plegen). De vrienschap die langzaam tussen Solo en de passagier (de oude, nukkige, William, overlopend van zelfhaat en cynisme) ontstaat is een genot om naar te kijken. Goodbye Solo is een eenvoudige, aangrijpende film met twee bijzondere hoofdrolspelers, die na kijken nog dagenlang in het hoofd blijft hangen. Een dikke aanrader. (Link naar trailer.)

06. Towelhead

In Towelhead moet het dertienjarige Arabisch/Amerikaanse meisje Jasira bij haar strenge vader gaan wonen. De reden? Van hem kan ze leren zich tegen overmatige mannelijke aandacht te wapenen. Ironisch genoeg blijkt die verhuizing juist het startschot van een (gedwongen) seksuele en morele ontdekkingstocht. Het script van Alan Ball (bekend van American Beauty en de televisieseries Six Feet Under en True Blood) zit vol met dat soort tegenstellingen. Zo leiden de beste bedoelingen van de bijna Borat-esque, racistische en hopeloos ouderwetse vader (“tampons zijn voor getrouwde vrouwen, niet voor meisjes”) tot zijn mislukking als opvoeder. En ook Jasira’s verhouding met de groezelige buurman Vuoso (een dappere rol van Aaron Eckhart) levert een goed voorbeeld. De verwerpelijke relatie lijkt in eerste instantie vooral een pleidooi tegen te jonge seksuele ontluiking, maar de toevoeging van een vriendje van haar eigen leeftijd, waarmee seksualiteit leuk en spannend is, werpt nieuw licht op de kwestie. Gevolg? Smakelijke morele ambiguïteit. Towelhead blijft ondanks soms kluchtige situaties, altijd dicht bij de emotionele kern. Tekenend voor die aanpak is het spel van hoofdrolspeelster Summer Bishil. Wanneer de actrice huilt, wil je haar beschermen tegen de boze buitenwereld en als ze lacht spat het plezier van het scherm. Natuurlijk maakt Ball gretig gebruik van het talent van zijn jonge leading lady. Hij wisselt emotioneel tegenstrijdige momenten in rap tempo af – soms zelfs binnen één scène - wat ervoor zorgt dat ze extra impact hebben. Knap. (Link naar trailer.)

05. Moon

Onafhankelijke, ingetogen, rustige sciencefictionfilms worden vrijwel nooit gemaakt. Special effects zijn duur en dus moet een scifi-film vooral zorgen voor zoveel mogelijk konten in bioscoopstoeltjes. Gelukkig lijkt die trend met de dalende prijzen voor effecten langzaam te keren. Goed voorbeeld is Moon, dat met een klein budget gemaakt werd en waarbij schrijver/regisseur Duncan Jones de vrije hand had. Gevolg is een intiem, indringend, rustig sciencefiction verhaal dat grote voorgangers als 2001: A Space Odessey en het Russische Solyaris spiegelt, zonder ze te persifleren. Grote kracht van Moon is de ijzersterke, gelaagde rol die hoofdrolspeler Sam Rockwell neerzet – in feite het enige menselijke personage van betekenis die de kijker te zien krijgt. Veel meer vertellen over Moon is lastig zonder een vroege plottwist te verklappen (kijk de trailer dus liever ook niet vantevoren), dus hou ik het bij de uitspraak dat er dit jaar geen betere sciencefictionfilm is uitgekomen. Een must-see. (Link naar trailer.)

04. Slumdog Millionaire

Deze film van Danny Boyle – bekend van films als Trainspotting, The Beach, A Life Less Ordinary, 28 Days Later, Millions en Sunshine – vormt zijn grootste commerciele en kritische succes tot nu toe. Slumdog Millionaire is een enorme crowd pleaser en vertelt het tijdloze verhaal van een underdog uit de sloppenwijken van Mumbai die zich via een spelletjesprogramma weet op te krabbelen tot miljonair. Het spel van alle spelers, inclusief de kleine kinderen die in flashbacks jongere versies van de hoofdpersonages spelen, is uitstekend. De film ziet er prachtig uit en de emoties worden allen op exact het juiste moment uitgerold en bespeeld. De enige kritiek op Slumdog Millionaire is dat het wellicht allemaal iets té netjes in elkaar zit. De film kent een heldere – maar ongeloofwaardige – cyclische vertelstructuur en doet alles precíes goed; een gevoel dat af en toe botst met de chaos en ellende van de slums. Maar als de enige kritiek op een film is dat het té goed in elkaar zit, dan weet je dat je te maken hebt met één van de beste films van het jaar. Je zag hem ongetwijfeld al, maar zo niet: alsnog kijken. (Link naar trailer.)

03. (500) Days of Summer

Deze film is meer dan een som van zijn delen. Er is een overtuigend script (dat soms lijkt op een bravere, eigentijdsere versie van een lang verloren idee van Woody Allen), twee uitstekende hoofdrolspelers met passende chemie (Zooey Deschanel en Joseph Gordon-Levitt) en een originele invalshoek in een tot vermoeiends toe uitgemolken genre (de romantische komedie). Het resultaat is zonder meer de leukste film van het jaar. Zijn er dan geen minpunten? Ja, toch wel. Zo wordt er op het einde van de film, nadat we zojuist een perfect slot gezien hebben, toch nog iets teveel toegegeven aan de clichés van het genre waartegen (500) days of summer zich de rest van zijn speelduur zo effectief heeft afgezet. Maar dat neemt niet weg dat al het voorgaande meer dan sterk genoeg is om dat laatste slippertje te compenseren. Een dikke aanrader. (Link naar trailer.)

02. The Visitor

The Visitor vertelt het verhaal van een eenzame man die door onverwachte 'gasten' in zijn huis, een andere kijk op het leven krijgt. Het is een ingetogen, komisch, ontroerend relaas, inclusief politieke boodschap. Het verhaal is zo eenvoudig dat de uitleg van het basisgegeven het eindresultaat geen recht doet en dus zien we daar hier verder vanaf. Hoofdrolspeler Richard Jenkins – die we normaal vooral in bijrollen tegenkomen – draagt de film met een genuanceerde, buitengewoon charmante acteerprestatie. The Visitor is zo'n zeldzame film waaraan alles klopt: het plot, het script, de personages; het komt allemaal samen om dit één van de allerbeste films van het jaar te maken. The Visitor is klein genoeg dat velen dit juweeltje gemist zullen hebben. Mocht dat het geval zijn, vergeet dan dit stukje en ga zonder verdere verwachtingen kijken. Ik beloof een avond zonder teleurstellingen. (Link naar trailer.)

01. Låt den rätte komma in

Dit jaar stak het verontrustend ontroerende, moreel dubieuze, ingetogen Zweedse meesterwerkje 'Låt den rätte komma in' (hier wellicht beter bekend onder de Engelse titel Let The Right One In) met kop en schouders boven de meute uit. Het is niet alleen de beste horrorfilm van het jaar – waarbij de 'enge' scènes indrukwekkender zijn omdat de film meer geeft om zijn personages dan om goedkope schrikmomenten – maar ook de meest overtuigende film over jeugdliefde, eenzaamheid en vervreemding die ik in lange tijd gezien heb. Enige slechte nieuws? Er staat nu ook een Amerikaanse remake op stapel. Ik hou alvast m'n hart vast. (Link naar trailer.)

(Wat waren jouw favoriete films van 2009? Heb ik een geweldige film gemist? Laat het me weten of reageer op dit bericht!)